kutubhona

қиладиган бўлса, у ҳолда «унга Аллоҳдан келган рисолатни етказиш буюрилган», деган маъно чиқади. Бундай бўлиши асло жоиз эмас. Чунки Муҳаммад Росулуллоҳ с.а.в.дан кейин ҳеч қандай пайғамбар бўлмайди. Аллоҳ Таоло деди:

وَلَكِن رَّسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ
«Балки у Аллоҳнинг пайғамбари ва пайғамбарларнинг сўнггисидир» [Аҳзоб: 40]
Демак маъсумликни даъво қилиш пайғамбарликни даъво қилиш демакдир. Чунки росул Аллоҳдан етказувчи бўлгани учун, унда инсон сифатида хато ва адашишга йўл қўйиш мавжуд бўлгани учун Аллоҳ рисолатини етказишда уни ўзгартириш ва алмаштиришдан сақлашлик росулнинг хато ва адашишдан маъсум бўлишини тақозо қилади. Мана шу биргина сабабга кўра маъсумлик росулнинг сифатларидан бири бўлиб қолди ва шу сабабнинг бир ўзигина маъсумликни тақозо қилади. Шунинг учун пайғамбардан бошқа бирон одамнинг маъсумлиги даъво қилинадиган бўлса – ваҳоланки маъсумликни тақозо қиладиган нарса Аллоҳ рисолатини етказиш эканлиги юқорида маълум бўлди – демак ана шу одам учун маъсумликни тақозо қиладиган ва унинг сабабчиси бўлган рисолатни етказиш (яъни пайғамбарлик) ҳам даъво қилинган бўлади. Демак Аллоҳ рисолатини етказиш унга буюрилгани даъво қилинган бўлади. Шунга кўра халифанинг маъсум бўлиши шарт қилиниши асло жоиз эмас. Чунки бунинг шарт қилиниши Аллоҳ рисолатини етказиш халифага буюрилган деган маънони англатади. Бу эса ҳечам жоиз эмас.

Буларнинг барчасидан аён бўляптики, халифа инсондир. У хатога йўл қўйиши ҳам, тўғри иш тутиши ҳам мумкин. Ҳар қандай инсондан содир бўладиган эсдан чиқариб қўйиш, унутиш, ёлғон, хиёнат, маъсият ва бошқалар ундан ҳам содир бўлиши мумкин. Чунки у ҳам бир инсондир. Чунки у набий ҳам, росул ҳам эмас. Росулуллоҳ с.а.в. имомнинг хатога йўл қўйиши мумкинлигини хабар бердилар. Шунингдек Пайғамбаримиз с.а.в имомдан одамлар уни ёмон кўришига ва лаънатлашига сабаб бўладиган зулм, маъсият ва бошқалар содир бўлиши мумкинлигини ҳам хабар бердилар. Ҳатто имомдан очиқ куфр содир бўлиши мумкинлигини ҳам хабар бердилар. Муслим ривоят қилиб деди: менга Зуҳайр ибн Ҳарб ҳадис ривоят қилди, бизга Шабоба ҳадис ривоят қилди: менга